Kemençe & Sarangi (Turkije, India)

De kemençe is een klein strijkinstrument uit Turkije dat veel wordt gebruikt in Anatolië en de Zwarte Zee-regio. De vorm en de naam van de kemençe veranderden in veel regio’s totdat het zijn uiteindelijke vorm bereikte in Anatolië. Tot het einde van de 19e eeuw werd het instrument gebruikt in Rumeli Folk-muziek, die kaba saz wordt genoemd. In kaba saz wordt het begeleid door lavta en percussie. Tegen het einde van de 19e eeuw werd de kemençe populair en werd het gebruikt in ince saz, wat Turkse kunstmuziek is. De kemençe heeft drie snaren en een peervormig lichaam dat is gemaakt van moerbei-, pruimen- en jeneverbeshout. Het houten deel van de strijkstok is over het algemeen rozenhout of buxushout. Het instrument heeft een hals zonder toets. De snaren worden zijwaarts gestopt door druk van de vingernagels. De kemençe wordt verticaal vastgehouden en rust op de knie van de speler. De stemming is: d (neva), g (rast), d (yegah).

De sarangi staat in de volksmond bekend als ‘het instrument van honderd kleuren, stemmingen of tinten’ (van sau rangi) en werd waarschijnlijk vanuit Afghanistan naar India gebracht. Deze korthalzige strijkluit dankt zijn rijke en vocale toon aan de resonantie van sympathische snaren. Het is het belangrijkste strijkinstrument in Noord-Indiase of Hindoestaanse concertmuziek, en wordt zowel solo als ter begeleiding van vocale muziek bespeeld. Hoewel het al eeuwenlang voornamelijk wordt gebruikt om zangers te begeleiden (ter begeleiding van de improvisaties van de zanger), geniet de sarangi dankzij de inspanningen van verschillende musici tegenwoordig de status van een klassiek solo-instrument. De klankkast is uit één blok hout gesneden, is bedekt met huid en wordt verticaal vastgehouden en op schoot geplaatst. Drie of vier hoofdsnaren van darm worden gestreken met een zware paardenharen strijkstok en ‘gestopt’ met de nagelriemen van de middelste drie vingers van de linkerhand, wat een groot scala aan versieringen en virtuositeit mogelijk maakt. Twintig tot veertig resonantiesnaren van staal (tarabs) lopen onder de hoofdsnaren door en zijn verdeeld in vier verschillende ‘koren’. Hierdoor ontstaat de diepe en sonore stem die kenmerkend is voor het instrument.