De Litouwse kunstenaar en componist Mikalojus Konstatinas Čiurlionis (1875-1911) kon door een bijzondere neurologische aandoening, synesthesie, geluid in kleuren en beelden horen en andersom. Het legde de basis voor zijn dubbeltalent; Čiurlionis wordt tegenwoordig beschouwd als de belangrijkste schilder en componist die Litouwen heeft voortgebracht. Tijdens Oranjewoud Festival kun je van beide exponenten van zijn kunstenaarschap genieten. Op deze pagina vind je een overzicht.
Museum Belvédère is het eerste museum in Nederland dat een tentoonstelling wijdt aan het werk van M.K. Čiurlionis. Tot op de dag van vandaag wordt hij beschouwd als nationaal icoon van Litouwen. Kunsthistorici noemen zijn naam in één adem met die van tijdgenoten als Gustav Klimt, Edvard Munch en Wassily Kandinsky.
Hoewel het werk van Čiurlionis gedurende de jaren waarin Litouwen deel uitmaakte van de Sovjet-Unie in het westen vrijwel onbekend bleef, zijn er de laatste decennia door vele grote musea over de hele wereld tentoonstellingen aan hem gewijd. Het accent van de tentoonstelling in Museum Belvédère ligt op Čiurlionis’ latere werken, geschilderd met temperaverf, waarin hij in zijn geheel eigen symbolistische stijl een symbiose vindt tussen beeldende kunst en muziek.
In plaats van de werkelijkheid – zoals wij die (her)kennen – geeft Čiurlionis met zijn werk een andere wereld weer; die van mythen, sagen, sprookjes en visioenen. De natuur was zijn muze en hij haalde zijn inspiratie uit zowel Litouwse sagen, legenden en volksgeloven als uit niet-westerse culturen, variërend van de Oud-Egyptische, Indiase tot Aziatische. Dat verbeelden van ongekende voorstellingen en werelden loopt als een rode draad door zijn werk. In de tentoonstelling zullen circa 70 temperaschilderingen van zijn hand te zien zijn, waarin geheimen worden opgeroepen en de aardse wereld wordt verbonden met het bovennatuurlijke.
De muziek van Čiurlionis belichaamt de kern van de Litouwse professionele muziek. Het heeft gediend als basis voor de Litouwse muziekcultuur van de 20e eeuw. In een korte creatieve periode van iets meer dan tien jaar evolueerde de muziek van Čiurlionis van traditionele romantiek naar composities die de moderne atonale muziek voorspelden. Vermoedelijk deed hij zijn eerste compositiepogingen in Plungė, waar hij studeerde en speelde in het orkest op het landgoed van Prins M. Oginski. Het was echter in Warschau dat hij de compositie met serieuze bedoelingen op zich nam, waar hij sinds 1897 compositie en orkestratie studeerde bij Z. Noskowski. Voordat hij in juni 1899 afstudeerde aan het Warschau Instituut voor Muziek, had Čiurlionis een aantal stukken gecomponeerd, canons, fuga’s, variaties en twee sonates voor piano, sonate voor viool en piano (niet bewaard gebleven), variaties voor strijkkwartet, fuga’s voor koor, terwijl zijn afstudeerwerk de cantate De Profundis voor gemengd koor en symfonieorkest was.
Strijkkwartetten
Het Vilnius String Quartet bracht de volledige strijkkwartetoeuvre van Čiurlionis op cd. Op uitnodiging van het festival komt het befaamde kwartet speciaal naar Nederland om enkele werken van de gevierde componist te vertolken: Čiurlionis’ Strijkkwartet in c klein uit 1901 en zijn ‘Thema en variaties’ in b klein. Op vrijdagochtend geeft het ensemble enkele voorproefjes in het museum. ’s Avonds zijn de musici te horen in de Comfort Zone.
Pianomuziek
Rokas Zubovas is pianist én de achterkleinzoon van Čiurlionis, de belangrijkste componist en kunstenaar die Litouwen heeft voortgebracht. Geen wonder Rokas dat er zijn levenswerk van heeft gemaakt om zich te verdiepen in leven en werk van zijn overgrootvader. Tijdens dit lecture-recital neemt Zubovas je als luisteraar mee langs de muzikale levensloop en de schilderijen van Čiurlionis, afgewisseld met vertolkingen van de belangrijkste pianowerken uit het oeuvre van de Litouwse kunstenaar-componist.
De eerste grote Čiurlionis-tentoonstelling in Nederland is nu te zien in Museum Belvédère tot en met 9 juni. Openingstijden zijn dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Meer informatie is te vinden op www.museumbelvedere.nl.
Combineer je bezoek aan de tentoonstelling van Čiurlionis met een kort optreden van het Vilnius String Quartet. Selecties van het hele strijkkwartetoeuvre van Čiurlionis spelen zij in het museum. Op die manier hoor en zie je hoe de wereld van de muziek en die van de schilderkunst zich verenigden in het brein van Čiurlionis. Deze minioptredens vinden plaats op vrijdag 31 mei tussen 10.00 en 12.00 uur en maken deel uit van Expedition Vrijdag.
Dit concert vormt een van de hoogtepunten van de samenwerking tussen Oranjewoud Festival en Museum Belvédèr. Ondanks zijn korte leven liet Čiurlionis een groot oeuvre na van circa 300 muziekstukken en evenveel schilderijen. Beide kunsten waren voor Čiurlionis van grote invloed op elkaar. Door zijn synesthesie kon hij geluid in kleuren en beelden horen. Hij stelde zich ‘de hele wereld voor als een grote symfonie’ en paste de principes van muzikale compositie toe op zijn schilderkunst. Hij schilderde herhalingen van motieven, zijn lijnen volgden een melodisch ritme. Andersom componeerde hij harmonieën door middel van de kleuren die hij zag.
Lecture recital waarbij Zobovas speelt en componist Efthimiou vertelt.
‘Dit was een meest verhelderende lecture-recital in tijden. Zubovas voerde met verbazingwekkend gemak prachtige melodische lijnen en virtuoze passages uit.
Piano Teachers Congress News, New York
‘Pianist Rokas Zubovas herschept de majestueuze, mysterieuze en tegelijkertijd intieme wereld van Čiurlionis met grote expressie en meesterschap. Je kunt niet anders dan verliefd worden op de Čiurlionis als componist.’
Draugas, Chicago
Combineer je bezoek aan de tentoonstelling van Čiurlionis met een kort optreden van de Litouwse pianist Rokas Zobovas, de achterkleinzoon van de kunstenaar. Op bepaalde momenten voegt zijn vrouw Sonata Zubovienė zich bij hem voor vierhandig spel. Het duo is te horen in Museum Belvédère op zaterdag 1 juni tussen 10.15 en 12.00 en op zondag 2 juni verspreid over de dag tussen 10.30 en 16.45 uur. Hun presentaties maken deel uit van Expedition Zaterdag en Expedition Zondag.
M. K. Čiurlionio etiudai su pianistu Roku Zubovu XXX [ENG SUB] 
Short film "Čiurlionis inspires" Nieuws van Oranjewoud Festival in je mail ontvangen?
Meld je aan en ontvang regelmatig (maar niet te vaak) onze digitale nieuwsbrief
Oranjewoud Festival is een laagdrempelig, veelzijdig en prikkelend muziekfestival in het sprookjesachtige Parklandschap Oranjewoud bij Heerenveen (Friesland) | 12 t/m 15 juni 2025
